
Dili-19/11/2025-Média Defisensia, Fundasaun Hadomi Timor (FHT) konklui dialogu kona-ba bareira no obstaklu ne’ebé maluk defisensia sira, hasoru iha era dijitalizasaun, dala barak EhD susar tebes atu asesu ba média tan menus asesibilidade kada intituisaun sira.
Diretor Ezekutivu Fundasaun Hadomi Timor, Abrão Monteiro Nioho Linux dehan, atividade ohin atu halo dialogu ho maluk defisensia sira kona-ba inkluzaun dijital iha Timor-Leste EHD nian asesu ba informasaun komunikasaun teknolojia no dezigualdade nian.
“Ita halo dialogu inkluzaun dijital ho ema defisensia sira, tanba importante tebes iha prosesu dezenvolvimentu. Ita hatene iha konvensaun nasões unidas nian, Timor-Leste ratifika ona iha 2022, kona-ba direitu ba EhD iha konvensaun tuir artigu balu koalia kona-ba direitu ba ema ho defisiensia atu ba asesu informasaun komunikasaun no teknolojia. Polítika nasional ho objektivu dezenvolvimentu sustentavel ba dezigualdade nian. Iha artigu 21 konstituisaun RDTL rasik EhD sira nia direitu hanesan ho ema seluk, durante ami nia observasaun pratika iha implementasaun politika nasional iha ICT nian, dezenvolvimentu ba ICT kria sistema, aplikasaun sira ladun asesivel ba ema ho defisensia sira atu asesu”, Dehan Diretor Ezekutivu FHT, iha Salaun Salaun Kasian The Asia Foundation Bebonuk, Dili 18/11.
Salienta Diretor Ezekutivu FHT, husi dialogu ne’e sira husu TIC TIMOR bele kria polítika nasional ba ICT ba iha politika timor dijital. Ita presiza haree ida-ne’e. ICT timor dijital ne’e inklui inkluzaun iha laran, sira presiza loos iha polítika atu hatene bainhira ema ruma kria sistema ruma ka produtu dijital tenki konsidera EhD ne’ebé ho tipu oin-oin, sira bele hola parte iha prosesu dezenvolvimentu ICT ne’e resik.

Iha fatin hanesan Programa Média ba Ema ho Defisensia iha ADTL, Sejunio de Araújo hatete, atividade ne’e foka liu ba EhD nia preokupasaun ne’ebé sira hasoru iha era dijitalizasaun ne’e. Tanba asesibilidade sira atu asesu ba instituisaun media online sira hodi fahe informasaun ba maluk defisensia sira.
“Atu hatene klean bareira no obstaklu ne’ebe ema ho defisensia hasoru iha era dijitalizasaun ida-ne’e dala barak ema ho defisensia susar tebes asesu ba média sira oinsa ho sira nia plataforma online, asesibidade menus tebes ba EhD mata sira atu asesu. Ita sedauk iha dijital di’ak ba ema ho defisensia sira barak hakarak atu asesu, maibé sira nia asesibidade menus, halo sira nia komunikasaun iha nasional de’it mak ita hanesan ne’e, area rural EhD barak nunka rona informasaun, lee notísia online sira iha média”, Subliña Sejunio de Araújo.
Afirma tan, Programa Média ba Ema ho Defisensia iha ADTL sira, husu ba governu kria plataforma dijital ba iha institusaun sira, tenke enkaisa mós assesibidade ba ema ho defisensia. Nune’e hatudu ba nasaun seluk, Timor-Leste mós bele.
Entretantu, atividade ne’e partisipa husi maluk defisiensia ho tipu matan, fiziku no tilun sira hotu, tanba sira nia nesesidade presiza atu asesu ba iha teknolojia dijital hanesan ho ema seluk. Durante sira nia moris implementasaun polítika sira ne’e sei enfrenta dezafiu lubuk ida, tenke kria kondisaun ne’ebé extra-ordinariu ba sira hodi asesu no halo komunikasaun ho dijital akompaña prosesu ICT ne’e.
Jornalista : Eufrozina Braz
Editor : Média RKDTL