Dili-21/03/2025-Media Defisiensia, Institutu
Nasionál Kombate HIV-SIDA, I.P. iha Timor-Leste, realiza seminariu hamutuk ho
Dosente, Migrasaun no Estudante Universidade da Paz liuhusi Fakuldade Siénsia Saúde
kona-ba protese Timor-Leste husi problema transmisaun Virus HIV.
Prezidente
INKSIDA Daniel Marçal hatete, seminariu ne’e atu kapasita estudante sira nia pensamentu,
hodi asegura sira nia saude no prevene aan husi moras HIV, tanba estudante no
joven sira mak futuru nasaun nian.
“Atividade
ne’e servisu hamutuk ho Ministeriu Asuntu Sosial, UNPAZ no Migrasaun atu
kapasita estudante sira hodi asegura sira nia saude ba futuru bele saude di’ak,
tanba joven mak sai forte ba nasaun nian, estudante sira nia hanoin sei fresku
hela, tanba frazilidade ne’e destroi tia joven sira nia hanoin no hahalok rasik.
Ita fó hanoin ba sira tuur iha banko eskola ne’e donator hira mak investór ba
sira prinsipalmente inan aman, dosente sira ema barak kontribui ba sira nia futuru no sira la konsidera kontribuisaun
sira ne’e, importante sira rasik mak destroi sira nia futuru, tanba kontribuisaun husi parte oinoin labele
fó fuan ba sira sai terus, susar no hetan moras HIV, isin rua sedu no kaben
sedu ne’e sira nia kontribuisaun rasik
ba sira nia futuru”, Dehan Prezidente INKSIDA iha Salaun INKSIDA Pantai-Kelapa
Dili, 21/03.
Prezidente
INKSIDA hatutan tan, atu atinji vizaun sira governu liuhusi INCSIDA ohin hamutuk
ho parte universidade hodi fó hanoin ba malu, kompleta malu, hakarak estudante
alkansa sira nia mehi sai doutor, professor buat sira ne’e mai husi matenek iha
abilidade, se estudante sira la kuidadu aan labele kompete ho nasaun seluk, tenke
badinas estuda, saude di’ak mak halo ema ida-idak iha vontade no hakarak hodi
la’o ba oin liuliu iha kontextu HIV nian.
“Atu
kompleta ka atinji vizaun governu nia mak prepara joven sira atu prepara oinsa
tenke fó hanoin ba estudante no joven sira investe liafuan sira kualidade bele
motiva sira hodi hamrik husik sira nia kostume sira ne’e. Tanba kostume ne’ebé
mak la di’ak presiza hadia kostume ne’ebé iha sira nia isin, nune’e bele la’o
ba oin, ita tenke matenek tanba oportunidade agora iha ne’e atu kompete iha
ambiente eskola. Maibé kapasidade ema ida-idak nian tenke hatudu katak
estudante husi universidade ne’e bele, se sertifikadu barak asaun laiha ita labele
garante futuru ida di’ak. Se ita hetan moras la’os problema se lakoi hemu
aimoru no halo tratamentu ne’e problema, ema hotu iha moras laiha HIV, maibé
moras seluk iha identifika tia moras ne’e, hodi halo tratamentu tanba aimoruk
barak atu halo tratamentu nune’e bele la’o nafatin ba oin. Tanba rezultadu husi
tratamentu HIV ne’e barak mak di’ak ona maibé ita so rekopera de’it ema nia
saude kura ne’e laiha”, Salienta Prezidente INKSIDA Marçal.
Iha
fatin hanesan Reprezentante Ministru Koordenadór Asuntu Sosiais, Florindo da
Silva Vicente, esplika eventu sensibilizasaun ba moras hada’et ne’e di’ak tebes
no agradese tanba Timor-Leste iha ona instituisaun ida ne’ebé fika liu ba oinsá
atu muda mentalidade, no konsiénsia individuál ema ida ho ema seluk, atu halo
prevensaun ba moras HIV-SIDA.
“Ha’u
espera Timor-Leste liuhusi governu atu investe barak liután ba iha INKSIDA hodi
hato’o informasaun no halo sensibilizasaun iha fatin-fatin, ita bele muda ona
ita-nia mentalidade komunidade sira kona-ba oinsá atu prevene an husi moras da’et
sira. Husu ba Ensinu Siénsia Saúde Públika iha universidade hotu-hotu, husi UNPAZ,
UNDIL, UNITAL no Universidade sira seluk ne’ebé iha Fakuldade Siénsia Saude favór hotu-hotu atu servisu hamutuk, lori
informasaun ba komunidade hodi muda mentalidade kominidade ita-nia komunidae
sira, atu hadook an husi moras hadaet sira liliu moras HIV-SIDA tanba Moras
HIV-SIDA ne’e perigozu tebes, tanba ai-moruk hodi halo kurativu laiha so bele
halo prevensaun de’it mak HRV ne’e, se ita la muda atitude hahalok moris
komunidade mak ita sei hasai osan barak ba kompras medikamentu”, Akresenta MKAS
Florindo.
Tuir
Xefe Departamento Epidemolojia, Saúde Publika, UNPAZ, Mariana Freitas afirma,
agradese ba governu liuhusi INKSIDA, bele iha koordenasaun hamutuk hodi fahe
informasaun kona-ba HIV-SIDA ba estudante sira husi Universidsade da Paz husi
Fakuldade refere.
“Ha’u
mós agradese ba UNPAZ no INKSIDS konsege halo terobosan ba iha ligasaun sira,
koordenasaun di’ak tebes hodi fó ona informasaun ba iha universidade,
reprezentante husi Fakuldade Siénsia Saúde, atu ema universidade indivudu tenke
hadook an husi moras sira nune’e bele lori informasaun ba hato’o iha komunidade
sira atu hatene oinsá halo prevensaun ba ema ida-idak nia an rasik”, Tenik Xefe
Departamentu Epidemolojia, Saúde Públika, UNPAZ.
Entretantu,
INCSIDA nia planu ba oin nafatin sosializa informasaun ne’e ba joven estudante
sira, hahu ona husi Universidade ICS, UNPAZ no sei kontinua ba Universidade
sira seluk, tanba problema ne’e problema nasionél ema hotu presiza.
Jornalista : Geraldino Magno
Editor :
Média RKDTL