Dili-21/03/2025-Media Defisiensia, Institutu Nasionál Kombate HIV-SIDA, I.P. iha Timor-Leste, realiza seminariu hamutuk ho Dosente, Migrasaun no Estudante Universidade da Paz liuhusi Fakuldade Siénsia Saúde kona-ba protese Timor-Leste husi problema transmisaun Virus HIV.
Prezidente INKSIDA Daniel Marçal hatete, seminariu ne’e atu kapasita estudante sira nia pensamentu, hodi asegura sira nia saude no prevene aan husi moras HIV, tanba estudante no joven sira mak futuru nasaun nian.
“Atividade ne’e servisu hamutuk ho Ministeriu Asuntu Sosial, UNPAZ no Migrasaun atu kapasita estudante sira hodi asegura sira nia saude ba futuru bele saude di’ak, tanba joven mak sai forte ba nasaun nian, estudante sira nia hanoin sei fresku hela, tanba frazilidade ne’e destroi tia joven sira nia hanoin no hahalok rasik. Ita fó hanoin ba sira tuur iha banko eskola ne’e donator hira mak investór ba sira prinsipalmente inan aman, dosente sira ema barak kontribui ba sira nia futuru no sira la konsidera kontribuisaun sira ne’e, importante sira rasik mak destroi sira nia futuru, tanba kontribuisaun husi parte oinoin labele fó fuan ba sira sai terus, susar no hetan moras HIV, isin rua sedu no kaben sedu ne’e sira nia kontribuisaun rasik ba sira nia futuru”, Dehan Prezidente INKSIDA iha Salaun INKSIDA Pantai-Kelapa Dili, 21/03.
Prezidente INKSIDA hatutan tan, atu atinji vizaun sira governu liuhusi INCSIDA ohin hamutuk ho parte universidade hodi fó hanoin ba malu, kompleta malu, hakarak estudante alkansa sira nia mehi sai doutor, professor buat sira ne’e mai husi matenek iha abilidade, se estudante sira la kuidadu aan labele kompete ho nasaun seluk, tenke badinas estuda, saude di’ak mak halo ema ida-idak iha vontade no hakarak hodi la’o ba oin liuliu iha kontextu HIV nian.
“Atu kompleta ka atinji vizaun governu nia mak prepara joven sira atu prepara oinsa tenke fó hanoin ba estudante no joven sira investe liafuan sira kualidade bele motiva sira hodi hamrik husik sira nia kostume sira ne’e. Tanba kostume ne’ebé mak la di’ak presiza hadia kostume ne’ebé iha sira nia isin, nune’e bele la’o ba oin, ita tenke matenek tanba oportunidade agora iha ne’e atu kompete iha ambiente eskola. Maibé kapasidade ema ida-idak nian tenke hatudu katak estudante husi universidade ne’e bele, se sertifikadu barak asaun laiha ita labele garante futuru ida di’ak. Se ita hetan moras la’os problema se lakoi hemu aimoru no halo tratamentu ne’e problema, ema hotu iha moras laiha HIV, maibé moras seluk iha identifika tia moras ne’e, hodi halo tratamentu tanba aimoruk barak atu halo tratamentu nune’e bele la’o nafatin ba oin. Tanba rezultadu husi tratamentu HIV ne’e barak mak di’ak ona maibé ita so rekopera de’it ema nia saude kura ne’e laiha”, Salienta Prezidente INKSIDA Marçal.
Iha fatin hanesan Reprezentante Ministru Koordenadór Asuntu Sosiais, Florindo da Silva Vicente, esplika eventu sensibilizasaun ba moras hada’et ne’e di’ak tebes no agradese tanba Timor-Leste iha ona instituisaun ida ne’ebé fika liu ba oinsá atu muda mentalidade, no konsiénsia individuál ema ida ho ema seluk, atu halo prevensaun ba moras HIV-SIDA.
“Ha’u espera Timor-Leste liuhusi governu atu investe barak liután ba iha INKSIDA hodi hato’o informasaun no halo sensibilizasaun iha fatin-fatin, ita bele muda ona ita-nia mentalidade komunidade sira kona-ba oinsá atu prevene an husi moras da’et sira. Husu ba Ensinu Siénsia Saúde Públika iha universidade hotu-hotu, husi UNPAZ, UNDIL, UNITAL no Universidade sira seluk ne’ebé iha Fakuldade Siénsia Saude favór hotu-hotu atu servisu hamutuk, lori informasaun ba komunidade hodi muda mentalidade kominidade ita-nia komunidae sira, atu hadook an husi moras hadaet sira liliu moras HIV-SIDA tanba Moras HIV-SIDA ne’e perigozu tebes, tanba ai-moruk hodi halo kurativu laiha so bele halo prevensaun de’it mak HRV ne’e, se ita la muda atitude hahalok moris komunidade mak ita sei hasai osan barak ba kompras medikamentu”, Akresenta MKAS Florindo.
Tuir Xefe Departamento Epidemolojia, Saúde Publika, UNPAZ, Mariana Freitas afirma, agradese ba governu liuhusi INKSIDA, bele iha koordenasaun hamutuk hodi fahe informasaun kona-ba HIV-SIDA ba estudante sira husi Universidsade da Paz husi Fakuldade refere.
“Ha’u mós agradese ba UNPAZ no INKSIDS konsege halo terobosan ba iha ligasaun sira, koordenasaun di’ak tebes hodi fó ona informasaun ba iha universidade, reprezentante husi Fakuldade Siénsia Saúde, atu ema universidade indivudu tenke hadook an husi moras sira nune’e bele lori informasaun ba hato’o iha komunidade sira atu hatene oinsá halo prevensaun ba ema ida-idak nia an rasik”, Tenik Xefe Departamentu Epidemolojia, Saúde Públika, UNPAZ.
Entretantu, INCSIDA nia planu ba oin nafatin sosializa informasaun ne’e ba joven estudante sira, hahu ona husi Universidade ICS, UNPAZ no sei kontinua ba Universidade sira seluk, tanba problema ne’e problema nasionél ema hotu presiza.
Jornalista : Geraldino Magno
Editor : Média RKDTL